Φάρσα Κεφαλονιάς: Το χωριό που κατάπιε ο σεισμός του 1953

Πριν από έξι δεκαετίες το χτύπημα των 7,2 ρίχτερ γκρέμισε σπίτια σε ολόκληρο το νησί και εξαφάνισε έναν οικισμό. Οι επιζήσαντες της καταστροφής έχουν μάθει από τότε να ζουν με τους σεισμούς

Γιάννης Παπαδόπουλος  | ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ: 08/02/2014 08:00 |

Αποψη προς τη θάλασσα από τα γκρεμισμένα σπίτια του 1953. Διακρίνεται και το πλοίο του Πολεμικού Ναυτικού που έχει σπεύσει στην περιοχή

1 από 8  

   

12

      

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΑΚΟΜΗ

Κεφαλονιά: «Οταν οι μπουλντόζες έσπρωχναν τα σπίτια στη θάλασσα» 

Η Σταματούλα Δρακάτου δεν έχει ξεχάσει την ημέρα που ισοπεδώθηκε το χωριό της. Ηταν 12 Αυγούστου του 1953. Μάζευε τους καρπούς μιας χαρουπιάς όταν η γη άρχισε να τρέμει. Εχασε την ισορροπία της, σωριάστηκε στο χώμα, έφτασε στον δρόμο μπουσουλώντας. Οταν σηκώθηκε αντί για σπίτια αντίκρισε ένα κόκκινο σύννεφο σκόνης. Τα Φάρσα δεν υπήρχαν πια.

«Ηταν μεγάλος εκείνος ο σεισμός. Τα σπίτια μας δεν άντεξαν» λέει η 84χρονη Κεφαλονίτισσα. Επί ημέρες τότε τα Επτάνησα δοκιμάζονταν από αλλεπάλληλες σεισμικές δονήσεις. Μετά και την πιο δυνατή από αυτές, μεγέθους 7,2 της κλίμακας Ρίχτερ, ο συνολικός αριθμός των νεκρών ξεπέρασε τους 800 και πάνω από 140.000 άνθρωποι έμειναν άστεγοι σε Κεφαλονιά, Ζάκυνθο και Ιθάκη. Σε όλα τα νησιά χιλιάδες κτίρια κατέρρευσαν. Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια για να ξαναστεριώσουν σπίτια και οικογένειες.

Στα παλιά Φάρσα, το χωριό της Σταματούλας Δρακάτου, σήμερα ξεπροβάλλουν μέσα από τα αγριόχορτα τα πλίνθινα κουφάρια. Οι οικογένειες μεταφέρθηκαν μερικές εκατοντάδες μέτρα πιο κάτω, στο μπαλκόνι του επαρχιακού δρόμου. Εκεί βρήκαν και οι πρόσφατοι διπλοί σεισμοί τούς ηλικιωμένους που έζησαν την καταστροφή του '53.

«Εχουμε τρομάξει. Ξέρεις πώς έκανε η γη; Κουρ-κουρ-κουρ. Μπορεί να μην πάθαμε εδώ ζημιές όπως στο Ληξούρι και να έπεσαν μόνο μερικά κάδρα από τους τοίχους, αλλά φοβόμαστε» λέει η κυρία Δρακάτου. Πλέον κοιμάται στο ισόγειο, κοντά στην εξώπορτα, για να μπορεί να διαφύγει εφόσον χρειαστεί. Ενα περιπολικό στη στροφή που οδηγεί από το Αργοστόλι στα Φάρσα ελέγχει τα οχήματα και δεν επιτρέπει τη διέλευση σε όσους κατευθύνονται προς το Ληξούρι. Πριν από τα Φάρσα δύο μπουλντόζες καθαρίζουν τις άκρες του δρόμου από βράχια, ενώ η κεντρική εκκλησία του χωριού κρίθηκε προσωρινά ακατάλληλη. Μετά τον πρώτο σεισμό της 26ης Ιανουαρίου 10 σπίτια, όλα κοντά στο παραλιακό μέτωπο, εμφάνισαν τις μεγαλύτερες ζημιές. Δεν είχαν προβλήματα στατικότητας, στους τοίχους τους όμως χαράχτηκαν βαθιές ρωγμές. Οι αυτοψίες των μηχανικών συνεχίζονταν αυτές τις ημέρες μετά και τη νέα μεγάλη σεισμική δόνηση της περασμένης Δευτέρας.

«ΟΤΑΝ ΑΝΟΙΞΕ Η ΓΗ». Απέναντι από το σπίτι της κυρίας Δρακάτου και η κυρία Βιολέτα Παπανικολάτου είναι μαθημένη από σεισμούς. Ξαπλώνει με τα ρούχα της τις τελευταίες ημέρες και έχει δύο τσάντες έτοιμες, μία με φάρμακα και μία με ρούχα. Το 1953, μετά τον μεγάλο σεισμό, κοιμόταν όπως και όλοι οι συγχωριανοί της στα χωράφια. «Ημουν 18 ετών τότε και δούλευα στον αργαλειό. Οταν έγινε ο σεισμός βγήκα έξω από το σπίτι και αγκάλιασα μια ελιά για να σταθώ. Ανοιξε η γης και το πόδι της αδερφής μου πιάστηκε σε έναν λάκκο. Χρειαστήκαμε βοήθεια για να τη βγάλουμε» λέει. Δύο γυναίκες θάφτηκαν τότε στα Φάρσα, μέσα στα χαλάσματα. «Στα σπίτια δεν έβαζαν μέσα σίδερα όταν τα έχτιζαν, αλλά ξύλα από πουρνάρι και ελιές. Γι' αυτό δεν κράτησαν» θυμάται η 79χρονη.

Τις πρώτες ημέρες μετά τον σεισμό του 1953 η βοήθεια έφτανε στους πληγέντες από τον ουρανό και από τη θάλασσα. Πολεμικά αεροπλάνα τύπου Ντακότα έριχναν τσουβάλια με καρβέλια ψωμί και πολεμικά πλοία του βρετανικού, ιταλικού, αμερικανικού και ισραηλινού στόλου κατέπλευσαν στο νησί για να συνδράμουν. Οσες οικογένειες είχαν χρήματα περνούσαν σύμφωνα με τις διηγήσεις των επιζησάντων πιο άνετα. Αλλοι αναγκάστηκαν να πουλήσουν τα δαχτυλίδια τους για να βρουν μια θέση στο πλοίο για την Πάτρα και να εγκαταλείψουν το ρημαγμένο νησί.

Στον σεισμό του '53 ο ναυτικός τότε Διονύσης Χριστοφοράτος βρισκόταν πάνω σε ένα εμπορικό πλοίο, αγκυροβολημένο έξω από το Αργοστόλι. Η οικογένειά του έμενε στα Φάρσα. «Και ο καπετάνιος μας ήταν από το ίδιο χωριό. Είχε διανυκτερεύσει στο σπίτι του και δεν μπορούσε να επιστρέψει από τους κατεστραμμένους δρόμους» λέει. «Μετά τον σεισμό, τότε, οι παροχές δεν ήταν μεγάλες από την αρχή. Μια σκηνή μάς έδωσαν για πέντε οικογένειες και μια κουβέρτα της χωροφυλακής».

ΣΚΗΝΙΚΟ ΑΣΚΗΣΕΩΝ. Το Λιμεναρχείο Αργοστολίου, ακριβώς απέναντι από εκεί όπου είχε αγκυροβολήσει το πλοίο του Χριστοφοράτου, βούλιαξε με τον μεγάλο σεισμό. «Ο άντρας μου δούλευε εκεί. Φοβήθηκα ότι δεν θα ήταν ζωντανός, αλλά κατάφερε να γλιτώσει. Μετά για μέρες κουβαλούσε τους σκοτωμένους» λέει η Σταματούλα Δρακάτου. Αφού κατέρρευσε το σπίτι της στο παλιό χωριό έμεινε σε μια σκηνή όπου και γέννησε το δεύτερο παιδί της. Μετά μετακόμισε σε ξύλινη παράγκα κοντά στην επαρχιακή οδό και αργότερα με την κρατική αρωγή έχτισε το νέο της σπίτι. Ο πατέρας της, ο μαστρο-Γεράσιμος, ήταν ο μαραγκός του χωριού. «Αυτός έφτιαξε όλα τα νέα σπίτια από τα θέμελα. Είχε έρθει κόσμος από παντού και από Αθήνα και ο πατέρας μου βοηθούσε τους μαστόρους να τα χτίσουν» διηγείται.

Από το σπίτι της φαίνεται το παλιό χωριό, σκαρφαλωμένο στον λόφο. Πυκνή βλάστηση έχει σκεπάσει τα μονοπάτια και μεγάλες πέτρες από μισογκρεμισμένους μαντρότοιχους φράζουν τις διόδους. Δεν ξέρεις αν αυτά είναι τα απομεινάρια του σεισμού του '53 ή των νέων δονήσεων. Πριν από έναν χρόνο η Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών εκμεταλλεύτηκε αυτό το άγριο σκηνικό και διοργάνωσε σεμινάριο αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών. Κάτοικοι του νέου χωριού συμμετείχαν εθελοντικά. Σύμφωνα με το σενάριο το χωριό είχε καταστραφεί ολοκληρωτικά από μεγάλο σεισμό και μέλη της Πολιτικής Προστασίας έπρεπε να το προσεγγίσουν από το Αργοστόλι για να βοηθήσουν τους τραυματίες. Οι ηλικιωμένοι κάτοικοι δεν συμμετείχαν. Τους αρκούσαν οι αναμνήσεις από τη δική τους εποχή. 

Οι απόπειρες ανοικοδόμησης

Την καταστροφή του 1953 ολοκλήρωσε σε Ζάκυνθο και Κεφαλονιά η πυρκαγιά που ξέσπασε στις πόλεις. «Οι διασωθέντες κάτοικοι των φλεγόμενων πόλεων έχουν ανέλθει πανικόβλητοι εις τα υψώματα απ' όπου κινούν λευκά σινδόνια ζητώντας απεγνωσμένα την απομάκρυνσίν των από την κόλασιν. Σκηναί αλλοφροσύνης και απερίγραπτου φρίκης εκτυλίσσονται εις τας πληγείσας περιοχάς» έγραφαν «ΤΑ ΝΕΑ» στο πρωτοσέλιδό τους στις 13 Αυγούστου 1953, μία ημέρα μετά τον σεισμό των 7,2 ρίχτερ με επίκεντρο τη νοτιοανατολική Κεφαλονιά. Τα πρωτοσέλιδα της εποχής είχε μονοπωλήσει τότε κυρίως η Ζάκυνθος, όπου οι καταστροφές ήταν πιο εκτεταμένες.

Τα παλιά Φάρσα ήταν χωριό ναυτικών. Τα αγόρια σταματούσαν το σχολείο στα 14 για να μπαρκάρουν και τα κορίτσια έπιαναν δουλειά στα χωράφια. Καλλιεργούσαν σε αναβαθμίδες κριθάρι και ελιές. Από τα μέσα του 2000 οι ντόπιοι προσπαθούν να βρουν τη μέθοδο για να αναστήσουν το παλιό χωριό.

Αμερικανοί φοιτητές επισκέπτονταν τα καλοκαίρια την Κεφαλονιά και τα Φάρσα και σχεδίαζαν στα πλαίσια ερευνητικού προγράμματος πώς θα μπορούσε να ανοικοδομηθούν τα κατεστραμμένα σπίτια. Χάραξαν μονοπάτια και αναζήτησαν άλλους τρόπους υδροδότησης του χωριού αφού σε αυτό είχαν απομείνει μόνο οι παλιές στέρνες. Τοποθέτησαν πινακίδες για τους περιπατητές. Το πλάνο ανάπτυξης που είχαν συντάξει προέβλεπε ότι εφόσον ανακατασκευαστούν στην αρχική τους μορφή, τα σπίτια θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν μια ενιαία αγροτουριστική μονάδα. Το παλιό χωριό όμως βρίσκεται εκτός σχεδίου πόλεως και δεν μπορεί να λάβει οικοδομικές άδειες. Ο Βασίλης Βουτσινάς, εκπρόσωπος της τοπικής κοινότητας Φάρσων, είχε ασχοληθεί αρκετά με το θέμα ώσπου κατέληξε σε αδιέξοδο. «Θα μπορούσε μόνο με απόφαση υπουργού να χαρακτηριστεί λαογραφικό μνημείο και να γίνουν έπειτα οι απαραίτητες αρχιτεκτονικές μελέτες» υποστηρίζει.

ΕΝΤΥΠΗ ΕΚΔΟΣΗ