Η «Μεγάλη Περιπέτεια» ή λίγα λόγια για τον Βασίλη Ραφαηλίδη

Πρώτη καταχώρηση: Δευτέρα, 11 Οκτωβρίου 2010, 23:59

Ν.Γ.

«Η αναρχία είναι μια κατάσταση φυσική. Κάθε φυσιολογικός άνθρωπος δεν μπορεί παρά να νιώθει άσχημα όταν κάποιος ή κάποιοι προσπαθούν να περιορίσουν την φυσική για κάθε άνθρωπο τάση να φέρεται φυσικά. Η εξουσία είναι κάτι το παρά φύση.

Γιατί οι Ινδιάνοι της Αμερικής να μη βλέπουν σαν κατώτερο του δικού τους τον εξοντωτικό ευρωπαϊκό πολιτισμό που τους καθυπόταξε; Και τι θα μπορούσε να σημαίνει η νοσταλγία του "πολιτισμένου" για τον "χαμένο παράδεισο", αν όχι μια αναγνώριση της αξίας πολιτισμών που δεν μοιάζουν με τον δικό του; Ο αναρχισμός πριν απ' όλα είναι μια αποδοχή της ετερότητας, ένας σεβασμός του διαφορετικού, μια συνεργασία με το «όλως άλλο», όπως θα έλεγε ο Κροπότκιν».

Ο Βασίλης Ραφαηλίδης έφυγε για το μεγάλο ταξίδι του νωρίς, στα 66 του χρόνια , τον Σεπτέμβρη του 2000, αλλά έφυγε πλήρης. Πλήρης βιβλίων που συνέγραψε, πλήρης εμπειριών που βίωσε, πλήρης κινηματογράφου που δίδαξε και παρακολούθησε και πλήρης αντιπαραθέσεων, πολιτικών αντιπαραθέσεων, που προκάλεσε.

Το παραπάνω απόσπασμα, το οποίο επελέγη διότι ο υπογράφων συμφωνεί απολύτως, προέρχεται από το βιβλίο του «Η περιπέτεια του Μαρξισμού». Τροτσκιστής αυτός στα νιάτα του, σύντροφος του Πάμπλο, ο Ραφαηλίδης έζησε την μεγάλη περιπέτεια των δύο σημαντικών δεκαετιών. Το αντιαποικιοκρατικό κίνημα τότε κυριαρχούσε στα μυαλά και τις καρδιές των επαναστατημένων ψυχών. Στην αρχή η Ινδία μετά η Ινδοκίνα, το Κονγκό, η Αλγερία, η Κούβα. Στη Μέση Ανατολή το καζάνι έβραζε. Στην Ανατολική Ευρώπη καταγράφονταν οι αντιδράσεις. Μερικές έστω… Λίγες αλλά υπαρκτές... Ο Καστοριάδης και ο Αξελός στο Παρίσι. Ο Στίνας περιθωριοποιημένος. Η Ελλάδα βίωνε τον «Μετ-Εμφύλιο» που έδωσε την γενιά του «1-1-4», τον αντιαποικιοκρατικό αγώνα στην Κύπρο, τα Ιουλιανά. Το αίμα του Πέτρουλα και του Λαμπράκη στοίχειωνε παλάτια, βασιλιάδες, παρακρατικούς. Η Ελλάδα ζούσε σιγά-σιγά την δική της εκδοχή εισόδου της σε δημοκρατικές διαδικασίες. Ο Ραφαηλίδης στράφηκε στον κινηματογράφο. Σπούδασε στη σχολή Σταυράκου, δούλεψε με τον Κούνδουρο, τον Μανθούλη. Γύρισε δύο ταινίες – ντοκιμαντέρ (την μία την απέρριψε ευθύς αμέσως). Συν-έστησε ένα περιοδικό το «Ελληνικός Κινηματόγραφος» που το έκλεισε η Χούντα και μετά το ξανά-συν-έστησε με άλλο όνομα, το «Σύγχρονος Κινηματογράφος».

Έγραψε πολύ και για πολλά. Δεν φοβήθηκε την γραφίδα ούτε την κριτική. Δούλεψε σε εφημερίδες, στο «Βήμα», το « «Έθνος» και την «Ελευθεροτυπία». Τα έβαλε με αρκετούς, συνήθως τους ισχυρούς. Καμιά φορά τα έβαζε και με τον εαυτό του. Ήταν μαρξιστής με ψυχή αναρχικού.

Δείτε ένα δείγμα του λόγου του από παλαιότερη εκπομπή του Μάκη Τριανταφυλλόπουλου:

Μία ιδέα του ογκώδους συγγραφικού του έργου δίνει η παρακάτω ενδεικτική παρουσίαση μερικών τίτλων του :

• Κινηματογραφικά Θέματα (6 τόμοι)
• 12 μαθήματα για τον κινηματογράφο
• Φιλμοκατασκευή
• Πέρα από τον κινηματογράφο (2 τόμοι)
• Ιστορία (κωμικοτραγική) του Νεοελληνικού κράτους
• Λαοί της Ευρώπης
• Λαοί των Βαλκανίων
• Λαοί της Μέσης Ανατολής
• Μνημόσυνο για έναν ημιτελή θάνατο (αυτοβιογραφικό)
• Στοιχειώδης αισθητική
• Η μεγάλη περιπέτεια του Μαρξισμού
• Μυθ-ιστορία των βάρβαρων προγόνων των σημερινών Ευρωπαίων
• Επαναστατικά και απελευθερωτικά κινήματα
• 21 κείμενα για τη Μαλβίνα
• Θερμοί και ψυχροί πόλεμοι
• ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ-Η κρυφή γοητεία της μπουρζουαζίας και άλλα

Σε μία προσπάθεια, μικρή έστω, να καταδειχθεί η πολυπλοκότητα της σκέψης, όταν είναι και δεν δείχνει μόνον ελεύθερη, παρατίθεται το κάτωθι απόσπασμα. Επίκαιρο όσο ποτέ, δεικτικό, σαρκαστικό, αριστερό, ανατρεπτικό έως ακόμη και προκλητικό. Ενδιαφέρον τα μάλλα, ωστόσο:

"Όλα πήγαν στραβά εξ αρχής στο κράτος που ονομάστηκε Ελλάδα, το 1830 που εμφανίστηκε η νέα Ελλάδα στον ίδιο τόπο που στην αρχαιότητα υπήρχε η Αρχαία Ελλάδα, πράγμα που δημιούργησε μύριες παρανοήσεις όσον αφορά την καταγωγή των Νεοελλήνων, που βέβαια δεν είναι ανάγκη να έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα για να είναι Έλληνες. Ούτε είναι κανείς σώνει και καλά Έλληνας γιατί έτυχε να γεννηθεί στην Ελλάδα. Η ζορισμένη γεωγραφία πολύ μικρό ρόλο παίζει στην εθνικότητα, και αυτό το γνώριζαν πολύ καλά οι Αρχαίοι Έλληνες, οι διάσπαρτοι τότε σε όλο τον γνωστό κόσμο. Άλλωστε, οι Εβραίοι που ΄μέχρι πρότινος δεν είχαν πατρίδα, δεν έπαψαν ποτέ να είναι ο πιο συνεκτικός λαός από εθνολογικής απόψεως.

«Η Ελλάδα ως κράτος», λέει ο Γεράσιμος Κακλαμάνης, «ήταν εξαρχής ο Λίβανος των Βαλκανίων». Δηλαδή ένα κράτος εθνικής σκοτοδίνης, χωρίς κανέναν φορέα εθνικής υπάρξεως. Μια απλή ματιά στα κατά καιρούς ελληνικά συντάγματα, λέει ο Κακλαμάνης είναι ικανή για να δείξει την εξ αρχής έλλεχη θεμελίων αυτού του κράτους. Το πρώτο σύνταγμα της Επιδαύρου ορίζει σαν φορέα του κράτους την θρησκεία, πράγμα που γίνεται από ανάγκη διότι αυτοί που πολέμησαν τους Τούρκους δεν είχαν τίποτα άλλο κοινό πέρα της θρησκείας, που δίκαια, συνεπώς, απόχτησε την σημασία που έχει πάντα στην ελληνική διοίκηση.

Στην παράγραφο 2 του συντάγματος της Επιδαύρου δίνεται ο ορισμός του Έλληνα: "Έλληνες είναι όσοι αυτόχθονες πιστεύουσιν εις Χριστόν". Πιο τρελός ορισμός δεν θα μπορούσε να υπάρξει, Δηλαδή, αν κάποιος δεν πιστεύει στον Χριστό (προσοχή, το Σύνταγμα δεν λέει στον Θεό) δεν θα ήταν δυνατό να είναι Έλληνας; Ναι, δεν θα ήταν, ούτε και σήμερα είναι εν πολλοίς δυνατό να είναι Έλληνας. Όμως, ποιος είδε ποτέ την πίστη και την μέτρησε; ρωτάει ο Κακλαμάνης με το διαβρωτικό επτανησιακό του χιούμορ. Ποιος είναι δυνατό να ξέρει αν εγώ, για παράδειγμα, πιστεύω ή δεν πιστεύω στον Χριστό;Κι αν εγώ δεν πιστεύω, πράγμα που είναι δικαίωμα μου, αφού η θρησκεία είναι πρόβλημα συνείδησης, τι θα απογίνω, θα με διώξουν από την Ελλάδα ως μη νομιμοποιούμενο συνταγματικώς ως έλληνα;

Ήταν η θρησκεία κριτήριο εθνικής υπάρξεως, ύστερα από τεσσάρων αιώνων συμβίωση του χριστιανισμού με μια συγγενή θρησκεία, τον μωαμεθανισμό, τον οποίο είχε αποδεχτεί το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της δυτικής Ελλάδας; Τι απέγιναν οι Έλληνες, που έτυχε να είναι Μουσουλμάνοι; Μα, θεωρήθηκαν Τούρκοι, και εκδιώχθηκαν στην Τουρκία με την ανταλλαγή πληθυσμών, που έγινε βάσει κυρίως του θρησκεύματος. Και γιατί δυστροπούμε που θεωρούν Τούρκους τους εαυτούς τους οι Μουσουλμάνοι της Δυτικής Θράκης, που είναι Έλληνες μουσουλμανικού θρησκεύματος; Το σύνταγμα της Επιδαύρου δεν είναι αυτό που λανσάρει την εξίσωση "πας χριστιανός, Έλλην" και συνεπώς "πάς μουσουλμάνος, Τούρκος";

Και το ερώτημα επικρέμαται: Γιατί το πρώτο Ελληνικό σύνταγμα της Επιδαύρου υποχρεώνεται να ορίσει την εθνικότητα μόνο βάσει ενός συνειδησιακού προβλήματος, της θρησκείας; Μα, διότι αναγνωρίζει πως όλοι όσοι πήραν μέρος στον αγώνα κατά των Τούρκων ήταν μεν όλοι Χριστιανοί, , δεν ήταν όμως όλοι Έλληνες. Ήταν και φτωχοί Τούρκοι, και Αρβανίτες, και Βλάχοι, και Σλάβοι, και Πομάκοι, και Γύφτοι - και ότι θες."

•Βασίλη Ραφαηλίδη "Ιστορία του Νεοελληνικού κράτους" (1993, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου)

Ο Βασίλης Ραφαηλίδης γεννήθηκε στα Σέρβια στην γειτονιά της Κοζάνης. Αντιγράφω από τον «Ριζοσπάστη»:

Το 1953 εγκαθίσταται στην Αθήνα, προσπαθώντας να τα βολέψει όπως, όπως. Το 1959 εγγράφεται στην ιδιωτική Κινηματογραφική Σχολή Σταυράκου, επιχειρώντας να σπουδάσει κινηματογράφο. Με την αποφοίτησή του δουλεύει σαν βοηθός του Νίκου Κούνδουρου και του Ροβήρου Μανθούλη, και το 1963 γυρίζει δύο ταινίες μικρού μήκους. Το 1964 και 1965 βρίσκεται στην Αλγερία κοντά στο Μιχάλη Ράπτη (Μισέλ Πάμπλο).

Το 1963 πρωτοεμφανίζεται σαν κινηματογραφικός κριτικός από το περιοδικό «Επιθεώρηση Τέχνης». Επαγγελματίας κινηματογραφικός κριτικός γίνεται το 1965, μετά την επιστροφή του από την Αλγερία, στην εφημερίδα «Δημοκρατική Αλλαγή», μαζί με το Θόδωρο Αγγελόπουλο.

Το 1966 μαζί με τον Αλέξη Γρίβα εκδίδουν το περιοδικό «Ελληνικός Κινηματογράφος» που κλείνει με τη χούντα. Το 1968, μετά την αποφυλάκισή του από τις φυλακές της Αίγινας -υπήρξε μέλος του ΠΑΜ και ως εκδότης της εφημερίδας «Ελεύθερη Σκέψη» συνελήφθη και φυλακίστηκε από τη χούντα - εκδίδει, μαζί με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο στην αρχή και πολλούς άλλους στη συνέχεια, το περιοδικό «Σύγχρονος Κινηματογράφος» το οποίο διευθύνει μέχρι το 1973.

Από το 1965 μέχρι το 1985, με ενδιάμεσα αναγκαστικά διαλείμματα, διδάσκει στην Επαγγελματική Σχολή Κινηματογράφου (Σταυράκου). Διδάσκει επίσης, σε πολλά κινηματογραφικά σεμινάρια στην «Ωρα», στο Γαλλικό Ινστιτούτο, στο Ινστιτούτο Γκαίτε, στην «Τέχνη» Θεσσαλονίκης και στη Σχολή Θεάτρου Τέχνης. Το σεμινάριο στην «Ωρα» εκδίδεται, το 1970, σε βιβλίο με τον τίτλο «12 μαθήματα για τον κινηματογράφο», από τον Ασαντούρ Μπαχαριάν.

Για τις αντιγραφές και τις λίγες σκέψεις, Νίκος Γεωργιάδης.

Τελευταία ενημέρωση: Δευτέρα, 11 Οκτωβρίου 2010, 23:59